اگر از جمله افرادی هستید که با اولین علائم سرماخوردگی و گلودرد از آنتی بیوتیک استفاده میکنید و یا فکر میکنید پزشکی که همیشه برای شما آنتی بیوتیک تجویز میکند، پزشکی حاذق است متن زیر را با دقت بخوانید.
با شروع فصل سرما بیماریهایی مختلفی مانند عفونتهای مرتبط با دستگاه تنفسی شیوع بیشتری پیدا میکند. بسیاری از مردم نیز بدون مراجعه به دکتر و بدون دانستن دلیل اصلی بیماری شروع به مصرف آنتی بیوتیکهای مختلفی میکنند که متاسفانه بدون نسخه و به راحتی قابل خریداری در داروخانههای ایران هستند.
آنتی بیوتیک در موارد عفونت شدید جان شما را نجات میدهد اما مصرف بی رویه و بدون نظر پزشک نیز باعث مقاومت میکروبی در برابر آنتی بیوتیک میشود. به دلیل مصرف بالای انواع آنتی بیوتیک در سطح جهان، داروهایی که در گذشته کارآیی بسیاری داشتند، امروزه عملکرد ضعیف تری دارند و این به دلیل مقاوم شدن باکتریهای ایجاد عفونت در برابر این داروهاست. زمانی که نوعی از آنتی بیوتیک بر گونه خاصی از باکتری بیتأثیر است، آن باکتری به آنتی بیوتیک مقاوم شده است و باید از انواع قویتر برای مبارزه با آن استفاده کرد. اما آیا نوع قوی تری وجود دارد؟
چه چیزی موجب مقاومت باکتری در برابر آنتی بیوتیک میشود؟
زمانی که باکتری به گونهای تغییر کرده است که یا اثر دارو را خنثی میکند یا از خود در برابر اثر دارو محافظت میکند، در اصطلاح علمی مقاومت آنتی بیوتیکی پیدا کرده است. هر باکتری که در برابر آنتی بیوتیک مقاومت داشته باشد، تکثیر میشود و مقاومت خود را به باکتریهای جدید نیز منتقل میکند. برخی از باکتریها نیز توانایی انتقال مقاومت خود به دیگر انواع باکتری را دارند. در واقع باکتریها برای زنده ماندن به یکدیگر کمک میکنند. این واقعیت که باکتری به دارو مقاوم شود وجود دارد و طبیعی است، اما این چگونگی استفاده از دارو است که سرعت مقاوم شدن و شدت آن را مشخص میکند و قابل کنترل است.
استفاده بیش از حد از آنتی بیوتیک
استفاده از آنتی بیوتیک به خصوص زمانی که شیوه درمان مناسب نیستند مقاومت دارویی را به شدت افزایش میدهد. آنتی بیوتیکها عفونتهای ناشی از باکتری را درمان میکنند نه عفونتهای ناشی از ویروس را. بسیاری از گلودردهای فصل زمستان ناشی از ویروسهای متفاوت هستند که هیچ واکنشی نسبت به آنتی بیوتیک ندارند. اگر زمانی که عفونت ویروسی دارید از آنتی بیوتیک استفاده کنید، آنتی بیوتیک دیگر باکتریهای موجود در بدن شما را از بین میبرد، باکتریهایی که برای بدن شما مفید هستند و در نبود آنها ممکن است به بیماریهای دیگر مبتلا شوید. همین باکتریهای بی خطر یا مفید در برابر آنتی بیوتیک مقاوم میشوند و این ویژگی خود را به دیگر انواع باکتری که ممکن است خطرناک باشند منتقل میکنند.
در زیر به چند نمونه از عفونتهای ویروسی رایج که نیازی به استفاده از آنتی بیوتیک ندارند (مگر با تشخیص پزشک مبنی بر عفونت باکتریایی) اشاره شده است:
سرماخوردگی
آنفولانزا
برونشیت
اغلب سرفهها
اغلب گلودردها
برخی عفونتهای گوش
برخی عفونتهای سینوس
عفونت ویروسی رودهها
عوامل بسیاری برای استفاده بیش از حد آنتی بیوتیکها وجود دارد. زمانی که پنی سیلین کشف شد، به عنوان دارویی معجزهگر که تقریبا همه بیماریهای آن زمان را درمان میکرد و عوارض زیادی نیز نداشت در جهان شناخته شد. هنوز هم در بسیار از کشورهای در حال توسعه مانند ایران و توسعه نیافته چنین تصوری در بین مردم وجود دارد. بیشتر مردم فکر میکنند که مصرف آنتی بیوتیک برای آنها ضرری ندارد. با وجود آگاهی سازی مردم جهان در زمینه خطرات آنتی بیوتیکها، هنوز هم در برخی کشورها از این داروها به مقدار زیاد استفاده میشود که از دلایل آن میتوان به نکات زیر اشاره کرد:
پزشکان قبل از دریافت نتیجه آزمایشهای لازم و بدون مطمئن بودن از وجود عفونت باکتریایی، آنتی بیوتیک تجویز میکنند.
بیماران برای رهایی از علائم عفونت بدون اطلاع از عوارض آنتی بیوتیک، پزشک را تحت فشار برای تجویز آن قرار میدهند.
در کشورهایی که فروش بدون نسخه این داروها مجاز است، مردم با هرگونه علائم ابتدایی سرماخوردگی اقدام به مصرف آنها میکنند.
برخی افراد برای بیماری جدید خود، از باقی مانده آنتی بیوتیک تجویز شده برای بیماری قبلی استفاده میکنند.
توجه نکردن به مدت زمان مصرف آنتی بیوتیکها
زمانی که پزشک آنتی بیوتیک تجویز میکند، به شما توضیحات کاملی مبنی بر طول دوره درمان و همچنین دوز مناسب ارائه میکند. بسیاری از افراد به محض کاهش و یا از بین رفتن علائم بیماری، مصرف آنتی بیوتیک تجویز شده را متوقف میکنند. اما مصرف کامل داروی تجویز شده برای از بین بردن باکتری مورد نیاز است. زمانی که درمان کامل نشود، احتمال بازگشت آن در مراحل بعد و استفاده دوباره از آنتی بیوتیک و در نتیجه مقاومت باکتری به آنتی بیوتیک بسیار افزایش مییابد.
عواقب مقاومت آنتی بیوتیکی
در گذشته تولید آنتی بیوتیکهای جدید با سرعت بسیار انجام میشد، به گونهای که مقاومت آنتی بیوتیکی معنایی نداشت زیرا باکتریها هنوز به داروهای جدید مقاوم نشده بودند. آمار حاکی از این است که تنها در آمریکا، سالانه دو میلیون نفر مبتلا به نوعی عفونت باکتریایی میشوند که مقاوم به چندین نوع از آنتی بیوتیک است و سالانه در این کشور ۲۳ هزار نفر جان خود را به همین دلیل از دست میدهند زیرا دارویی برای کنترل باکتری که به آن مبتلا شدهاند وجود ندارد.
افزایش بیماریهایی که مقاومت دارویی دارند منجر به موارد زیر میشود:
بیماری شدیدتر که میتواند منجر به ناتوانی در برخی بخشهای بدن شود
میزان مرگ و میر بیشتر در برابر بیماریهای که در گذشته قابل درمان بودند
بهبودی بسیار طولانی
بستری شدن طولانی مدت در بیمارستان و با دفعات بیشتر
مراجعه بیشتر به پزشک
درمان با شدت بیشتر که ممکن است برای دیگر قسمتهای بدن آسیب زننده باشد
هزینه درمان بیشتر
نظارت بر استفاده از آنتی بیوتیک
استفاده صحیح و به موقع از آنتی بیوتیکهای موجود میتواند سرعت مقاومت دارویی باکتریها را کاهش دهد. بسیاری از کشورهای پیشرفته قوانین سختی برای تجویر آنتی بیوتیک دارند و تا جای ممکن از این داروها برای درمان بیماریهای سطحی استفاده نمیکنند. اما شما به عنوان یک فرد چه کاری برای جلوگیری از مقاومت دارویی میتوانید انجام دهید:
آنتی بیوتیک را تنها زمانی که پزشک تجویز کرده است مصرف کنید. البته به این نکته توجه کنید که برخی از پزشکان از آخرین تحقیقات در زمینه مقاومت دارویی مطلع نیستند، بنابراین سعی کنید به پزشکی مراجعه کنید که اطلاعات به روز داشته باشد و باحوصله نیز باشد.
دوز مصرفی تجویز شده را مصرف کنید و دارو را تا پایان دوره درمان و نه تنها به محض بهبود علائم مصرف کنید.
اگر پزشک برای شما آنتی بیوتیک تجویز کرده است از او بپرسید که در صورت فراموشی یک دوز مصرفی چه کاری باید انجام دهید.
اگر از نسخه قبلتان آنتی بیوتیک باقی مانده است برای بیماری جدید خود، اگرچه با همان علائم قبلی، از آنها به هیچ وجه استفاده نکنید.
آنتی بیوتیکی که برای شخص دیگری تجویز شده است را مصرف نکنید.
برای تجویز آنتی بیوتیک پزشک را تحت فشار نگذارید. به جای این کار، درباره درمانهای دیگر که ممکن است مدت زمان بیشتری طول بکشند از پزشک خود سوال کنید.
بهداشت را پس از استفاده از دستشویی، قبل از خوردن غذا، قبل از آماده سازی غذا و به هنگام دست زدن به انواع محصولات دامی خام رعایت کنید.
بدون دیدگاه